AŞIM CAKIPBEKOV

Kırgız edebiyatının önemli isimlerinden Aşım Cakıpbekov, 1935 yılında Kırgızistan sınırları içerisinde yer alan Talas’a bağlı Şeker köyünde doğar. Babasının adı Cakıpbek, annesinin adı Tang Issık’tır. Hayatı sıkıntılar içerisinde geçmiş, II. Dünya Savaşı’nda ağabeyini çatışmalarda kaybetmiştir. –Köy muhtarlığında yazıcı olarak çalışan ağabeyi Aytalı’nın evrak çantasını sonraları Şeker köyünde aynı görevde bulunacak olan 15 yaşındaki Cengiz Aytmatov kullanacaktır.- Cengiz Aytmatov ve Aşım Cakıpbekov aynı sosyal çevre içerisinde beraber büyümüşlerdir.

İlköğrenimini kendi köyü olan Şeker’de, Cengiz Aytmatov’un “Birinci Mugallim” adlı eserinde tarif ettiği Düyşön(Şeker) okulunda bitirmiştir. Bu okuldan sonra Ak-Süyök Ortaokulu’na devam etmiş ve bu okulun sekizinci sınıfındayken, ünlü drama yazarı Rayhan Şükürbekov’un yardımıyla A. S. Puşkin adındaki yatılı okula kaydını yaptırmıştır. Bu okulda Cakıpbekov, çalışkanlığıyla dikkat çeker. Rusça’yı çok iyi öğrenmiştir.1953 yılında Kırgız Devlet Üniversitesi Filoloji Fakültesi’ne kabul edilmiştir. Bu dönemde hem maddî hem manevî olarak sıkıntılı bir dönem geçirmiştir. 1958 yılında üniversiteden mezun olan Cakıpbekov, edebiyat dergisi olan Alo-Too’nun yazı işlerinde çalışmaya başlamıştır. 1961–1964 yılları arasında doğduğu köy olan Şeker köyünde ilkokul öğretmenliği yapmıştır. Üniversiteden mezun olduktan bir yıl sonra Kükü Rıspaeva ile evlenmiştir.

İlk hikâye kitabı olan Caraluu Kögüçkön 1961 yılından basılmıştır. 1969’da Atasız Öskönbüz ve 1981’de basılan Kırgız Cerinin Comoktoru adlı hikâye kitapları ile kendini edebiyat çevrelerine kabul ettirmiştir. 1969–1985 yılları arasında Kırgızfilm Sinema Stüdyosu’nun Senaryo Bölümü Baş Redaktörlüğünde bulunmuştur; fakat onun bu görevde bulunduğu 16 yıl boyunca kayda değer eser verememesinin Cakıpbekov’un hayatında dönüm noktası olan 1976 yılının bir sonbahar günüyle yakından ilgisi vardır. 1976 yılında Cakıpbekov, Cengiz Aytmatov’u anlatan bir belgesel hazırlama teklifi için bir grupla beraber Aytmatov’un yanına gider. O gün Aytmatov, Cakıpbekov’a belgesel filmiyle fazla vakit harcamamasını, Rusça yazılan kitaplarını Kırgızca’ya çevirmesini söyler. Aytmatov ayrıca: “Kitapların isimlerini sana bırakıyorum, iyice düşün kendin koy.” der. Böylece Aytmatov’la aynı köyün çocukları olan Cakıpbekov, Aytmatov’un eserlerini Kırgızca’ya çevirme işini üstlenir.

Cakıpbekov, Cengiz Aytmatov’un “Selvi Boylum Al Yazmalım”, “Erken gelen Turnalar”, “ Deniz Kıyısında Koşan Ala Köpek” adlı hikâyelerini ve “Gülsarı”, “Beyaz Gemi”, “Gün Olur Asra Bedel”, “Dişi Kurdun Rüyaları” adlı romanlarını Kırgızca’ya çevirir. Bu çevirdiği eserleri Alo-Too dergisinde yayımlamış ve ismi çeviren olarak belirtilmiştir. Yalnız Cengiz Aytmatov’un eserlerinin Kırgızcalarının bir araya getirilmeleri suretiyle oluşturulan üç ciltlik Cengiz Aytmatov külliyatında adı Kırgızca’ya çeviren sıfatıyla yazılmamıştır. Bunun nedeni ise üç ciltlik Aytmatov külliyatının baş redaktörlerinden K. Asanaliev’in, Cakıpbekov için her cildin başında bulunan “eserleri Kırgızca’ya çeviren” ibaresinden rahatsız olmasıdır. Cengiz Aytmatov’un namını koruma telaşına düşen Asanaliev, yirmi yıl boyunca kalem gücünün tamamını Aytmatov’un eserlerini çevirmeye harcayan Cakıbekov’dan habersiz matbaaya gidip Cakıpbekov’un ismini kitap başından çıkarmıştır. Bu olay Aytmatov’un iradesi dışında gerçekleşmiştir.

1985–1993 yılları arasında Kırgısiztan Madaniyatı gazetesinin yazı işlerini yürüten Cakıpbekov, Manas Destanı’nı da nesir türünde yazmıştır. Cakıpbekov 4 Haziran 1994’te edebî âlemden ebedî âleme göç etmiştir. Sayın Orhan Söylemez ve Kemal Göz yazarın “”Biz Babasız Büyüdük(Bengü Yay.)” adlı kitabını yayına hazırladırlar .Aytmatov eserlerini Rusça’dan aslına çeviren ve emeği gizlenen bu zât-ı muhteremin hatırlanmasında emeği geçen Doç. Dr. Orhan Söylemez ve Kemal Göz’e teşekkür ediyoruz.

Kaynak: Biz Babasız Büyüdük(Hikâyeleri), Aşım Cakıpbekov,

Hazırlayanlar: Doç Dr. Orhan Söylemez-Kemal Göz